از بیانات گهربار آن حضرت است که فرموده اند:

(الحکمة لا تنجع فی الطبائع الفاسدة): حکمت در نهاد فاسد تأثیر نمی کند.

اعمال ماه مبارک رجب

فضیلت و اعمال ماه مبارک رجب

ماه رجب و ماه شعبان و ماه رمضان شرافت زیادی دارند و در فضیلت آنها روایات بسیاری وارد شده است. از حضرت رسول (صلى الله علیه و آله) روایت شده که: ماه رجب ماه بزرگ خدا است و ماهى در حرمت و فضیلت به آن نمى‏رسد و جنگیدن با کافران در این ماه حرام است و رجب ماه خدا است و شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امت من است کسى که یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، موجب خشنودى خدای بزرگ می‌گردد و غضب الهى از او دور می گردد و درى از درهاى جهنم بر روى او بسته گردد.

از حضرت موسى بن جعفر(علیهماالسلام) روایت شده است که: هر کس یک روز از ماه رجب را روزه بگیرد، آتش جهنم یک سال، از او دور شود و هر کس سه روز از آن را روزه بگیرد بهشت بر او واجب می گردد.

و همچنین فرمود که: رجب نام نهرى است در بهشت که از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‏تر است. هر کس یک روز از رجب را روزه بگیرد البته از آن نهر بیاشامد.

از امام صادق(علیه السلام) روایت است که حضرت رسول اکرم( صلى الله علیه و آله) فرمود که: ماه رجب ماه استغفار امت من است پس در این ماه بسیار طلب آمرزش کنید که خدا آمرزنده و مهربان است و رجب را "أصب" مى‏گویند زیرا که رحمت خدا در این ماه بر امت من بسیار ریخته مى‏شود پس بسیار بگوئید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ».

ابن بابویه از سالم روایت کرده است که گفت: در اواخر ماه رجب که چند روز از آن مانده بود، خدمت امام صادق(علیه السلام)رسیدم. وقتی نظر مبارک آن حضرت بر من افتاد فرمود که آیا در این ماه روزه گرفته‏اى؟ گفتم نه والله اى فرزند رسول خدا. فرمود که آنقدر ثواب از تو فوت شده است که قدر آن را به غیر از خدا کسى نمى‏داند به درستى که این ماهى است که خدا آن را بر ماه‌هاى دیگر فضیلت داده و حرمت آن را عظیم نموده و گرامی داشتن روزه دار را در این ماه بر خود واجب گردانیده است.

پس گفتم یابن رسول الله اگر در باقیمانده این ماه روزه بدارم آیا به بعضى از ثواب روزه‏داران آن نائل مى‏گردم؟ فرمود: اى سالم هر کس یک روز از آخر این ماه را روزه بدارد خدا او را ایمن گرداند از شدت سکرات مرگ و از هول بعد از مرگ و از عذاب قبر و هر کس دو روز از آخر این ماه را روزه بگیرد از صراط به آسانى بگذرد و هر کس سه روز از آخر این ماه را روزه بگیرد ایمن گردد از ترس بزرگ روز قیامت و از شدت‌ها و هول‌هاى آن روز و برات بیزارى از آتش جهنم به او عطا کنند. و بدان که براى روزه ماه رجب فضیلت بسیار وارد شده است و روایت شده که اگر شخصی قادر بر آن نباشد هر روز صد مرتبه این تسبیحات را بخواند تا ثواب روزه آن را دریابد: سُبْحَانَ الْإِلَهِ الْجَلِیلِ سُبْحَانَ مَنْ لا یَنْبَغِى التَّسْبِیحُ إِلا لَهُ سُبْحَانَ الْأَعَزِّ الْأَکْرَمِ سُبْحَانَ مَنْ لَبِسَ الْعِزََّ وَ هُوَ لَهُ أَهْلٌ .

اعمال مشترک ماه مبارک رجب

اینها اعمالی است که انجام دادن آنها متعلق به همه ماه است و اختصاصى به روز معینی ندارد و آن چند مورد است :

1- در تمام ایام ماه رجب دعای ذیل را که روایت شده امام زین العابدین(علیه السلام) در حجر در غره خواندند، خوانده شود:

"یَا مَنْ یَمْلِکُ حَوَائِجَ السَّائِلِینَ وَ یَعْلَمُ ضَمِیرَ الصَّامِتِینَ لِکُلِّ مَسْأَلَةٍ مِنْکَ سَمْعٌ حَاضِرٌ وَ جَوَابٌ عَتِیدٌ اللَّهُمَّ وَ مَوَاعِیدُکَ الصَّادِقَةُ وَ أَیَادِیکَ الْفَاضِلَةُ وَ رَحْمَتُکَ الْوَاسِعَةُ فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُصَلِّىَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ تَقْضِىَ حَوَائِجِى لِلدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِنَّکَ عَلَى کُلِّ شَىْ‏ءٍ قَدِیرٌ ."

2- دعایی را که از امام صادق(علیه السلام) روایت شده، خوانده شود:

«خَابَ الْوَافِدُونَ عَلَى غَیْرِکَ وَ خَسِرَ الْمُتَعَرِّضُونَ إِلا لَکَ وَ ضَاعَ الْمُلِمُّونَ إِلا بِکَ وَ أَجْدَبَ الْمُنْتَجِعُونَ إِلا مَنِ انْتَجَعَ فَضْلَکَ بَابُکَ مَفْتُوحٌ لِلرَّاغِبِینَ وَ خَیْرُکَ مَبْذُولٌ لِلطَّالِبِینَ وَ فَضْلُکَ مُبَاحٌ لِلسَّائِلِینَ وَ نَیْلُکَ مُتَاحٌ لِلْآمِلِینَ وَ رِزْقُکَ مَبْسُوطٌ لِمَنْ عَصَاکَ وَ حِلْمُکَ مُعْتَرِضٌ لِمَنْ نَاوَاکَ عَادَتُکَ الْإِحْسَانُ إِلَى الْمُسِیئِینَ وَ سَبِیلُکَ الْإِبْقَاءُ عَلَى الْمُعْتَدِینَ اللَّهُمَّ فَاهْدِنِى هُدَى الْمُهْتَدِینَ وَ ارْزُقْنِى اجْتِهَادَ الْمُجْتَهِدِینَ وَلا تَجْعَلْنِى مِنَ الْغَافِلِینَ الْمُبْعَدِینَ وَ اغْفِرْ لِى یَوْمَ الدِّینِ .»

3- از امام صادق (علیه السلام) روایت شده که در ماه رجب این خوانده شود:

«اللَّهُمَّ إِنِّى أَسْأَلُکَ صَبْرَ الشَّاکِرِینَ لَکَ وَ عَمَلَ الْخَائِفِینَ مِنْکَ وَ یَقِینَ الْعَابِدِینَ لَکَ اللَّهُمَّ أَنْتَ الْعَلِىُّ الْعَظِیمُ وَ أَنَا عَبْدُکَ الْبَائِسُ الْفَقِیرُ أَنْتَ الْغَنِىُّ الْحَمِیدُ وَ أَنَا الْعَبْدُ الذَّلِیلُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ امْنُنْ بِغِنَاکَ عَلَى فَقْرِى وَ بِحِلْمِکَ عَلَى جَهْلِى وَ بِقُوَّتِکَ عَلَى ضَعْفِى یَا قَوِىُّ یَا عَزِیزُ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الْأَوْصِیَاءِ الْمَرْضِیِّینَ وَ اکْفِنِى مَا أَهَمَّنِى مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ.»

قابل توجه است که ادعیه دیگری نیز برای این ماه عزیز ذکر شده است که می‌توانید به مفاتیح الجنان مبحث اعمال ماه رجب رجوع نمایید .

4- از حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) روایت شده که: هر کس در ماه رجب صد مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِى لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَحْدَهُ لا شَرِیکَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ» و آن را به صدقه ختم فرماید حق تعالى براى او به رحمت و مغفرت و کسى که چهار صد مرتبه بگوید بنویسد براى او اجر صد شهید عطا فرماید.

5- از نبی مکرم اسلام روایت است: کسى که در ماه رجب هزار مرتبه "لا إِلَهَ إِلا اللهُ" بگوید خداوند عز و جل براى او صد هزار حسنه عطا کند و براى او صد شهر در بهشت بنا فرماید .

6- روایت است کسى که در رجب در صبح هفتاد مرتبه و در شب نیز هفتاد مرتبه بگوید: "أَسْتَغْفِرُ اللهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ" و پس از اتمام ذکر، دست‌ها را بلند کند و بگوید: "اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِى وَ تُبْ عَلَىَّ" اگر در ماه رجب بمیرد خدا از او راضى باشد و به برکت ماه رجب، آتش او را مس نکند .

7- در کل این ماه هزار مرتبه ذکر: أَسْتَغْفِرُ اللهَ ذَا الْجَلالِ وَ الْإِکْرَامِ مِنْ جَمِیعِ الذُّنُوبِ وَ الْآثَامِ " گفته شود؛ تا خداوند رحمان او را بیامرزد .

8- سید بن طاووس در اقبال از حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) فضیلت بسیاری براى خواندن سوره قل هو الله أحد نقل کرده است که ده هزار مرتبه یا هزار مرتبه یا صد مرتبه در این ماه تلاوت شود. و نیز روایت کرده که هر کس در روز جمعه ماه رجب صد مرتبه سوره قل هو الله أحد را بخواند براى او در قیامت نورى شود که او را به بهشت بکشاند.

9- سید بن طاووس از حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) روایت کرده که: هر کس در روز جمعه ماه رجب، مابین نماز ظهر و عصر، چهار رکعت نماز بگزارد و در هر رکعت حمد یک مرتبه و آیة الکرسى هفت مرتبه و قل هو الله أحد پنج مرتبه بخواند، و  سپس ده مرتبه بگوید: «أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذِى لا إِلَهَ إِلا هُوَ وَ أَسْأَلُهُ التَّوْبَةَ» حق تعالى براى او از روزى که این نماز را گزارده تا روزى که بمیرد هر روز هزار حسنه به او عطا فرماید، و او را به هر آیه‌ای که خوانده شهرى در بهشت از یاقوت سرخ و به هر حرفى قصرى در بهشت از دُرّ سفید دهد و تزویج فرماید او را حورالعین و از او راضى شود .

10- سه روز از این ماه را که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه گرفته شود. زیرا که روایت شده هر کس در یکى از ماه‌هاى حرام، این سه روز را روزه بدارد حق تعالى براى او ثواب نهصد سال عبادت بنویسد.

11- از حضرت رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) روایت شده است که: هر کس در یک شب از شب‌هاى ماه رجب ده رکعت نماز به این نحو که در هر رکعت حمد و قل یا ایها الکافرون یک مرتبه و توحید سه مرتبه بخواند، خداوند گناهان او را می‌آمرزد.

 

اعمال شب و روز اول ماه رجب

شب اول

این شب، شب شریفى است و در آن چند عمل وارد شده است .

1- وقتی هلال ماه دیده شد فرد بگوید:

اللَّهُمَّ أَهِلَّهُ عَلَیْنَا بِالْأَمْنِ وَ الْإِیمَانِ وَ السَّلامَةِ وَ الْإِسْلامِ رَبِّى وَ رَبُّکَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ.

و از حضرت رسول صلى الله علیه و آله منقول است که چون هلال رجب را مى‏دید مى‏گفت: اللَّهُمَّ بَارِکْ لَنَا فِى رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ بَلِّغْنَا شَهْرَ رَمَضَانَ وَ أَعِنَّا عَلَى الصِّیَامِ وَ الْقِیَامِ وَ حِفْظِ اللِّسَانِ وَ غَضِّ الْبَصَرِ وَلا تَجْعَلْ حَظَّنَا مِنْهُ الْجُوعَ وَ الْعَطَشَ.

2- غسل.

حضرت رسول اکرم(صلى الله علیه و آله) فرموده‌اند: هر کس ماه رجب را درک کند و اول و وسط و آخر آن ماه را غسل نماید، از گناهان خود پاک می‌شود مانند روزى که از مادر متولد شده است.

3- زیارت امام حسین علیه السلام .

4- بعد از نماز مغرب بیست رکعت، یعنی 10 تا دو رکعتی نماز گزارده شود. تا خود، اهل، مال و اولادش محفوظ بماند و از عذاب قبر در پناه باشد.

5- بعد از نماز عشاء دو رکعت نماز گزارده شود بدین نحو:

در رکعت اول حمد و ألم نشرح یک مرتبه و توحید سه مرتبه و در رکعت دوم حمد و ألم نشرح و توحید و معوذتین خوانده شود و پس از سلام، سى مرتبه لا إِلَهَ إِلا اللهُ بگوید و سى مرتبه صلوات بفرستد تا حق تعالى گناهان او را بیامرزد مانند روزى که از مادر متولد شده است.

 

روز اول رجب

این روز، روز شریفى است و برای آن چند عمل ذکر شده است:

1- روزه .

روایت شده که حضرت نوح (علیه السلام) در این روز به کشتى سوار شد و به کسانى که همراه او بودند امر فرمود روزه بگیرند که هر کس این روز را روزه بگیرد، آتش جهنم یک سال از او دور شود .

2- غسل .

3- زیارت امام حسین علیه السلام.

از امام جعفر صادق(علیه السلام) روایت شده است که: هر کس امام حسین (علیه السلام) را در روز اول رجب زیارت کند، خداوند او را بیامرزد. البته قابل ذکر است که زیارت از راه دور هم مورد قبول است ان شاء الله.

                                                                                                    

                                                                                                                                                     التماس دعا

                                                                                                                         

برگرفته از مفاتیح الجنان

 

                                                                                                                                    گروه دین و اندیشه تبیان

                                                                                                                                            مهری هدهدی

اسماء با مسما (5)

اشاره:

در باب نامهای قرآن و تعداد آن از دیرباز تا کنون میان مفسران و قرآن پژوهان اختلاف نظر بوده است.

ابوالفتوح رازى در تفسیرش 43 نام براى قرآن بر می شمارد. زرکشى به نقل از قاضى ابوالمعالى این عدد را 55 اسم می رساند  و برخی دیگر تا هشتاد اسم هم گفته اند.

کثیری از این اسامی گفته شده جنبه وصفی داشته و اطلاق عنوان اسم بر آنها خالی از وجه نیست.

سلسله نوشتار" اسماء با مسما" می کوشد تا در هر نوبت شما را با یکی از این نام های زیبای قرآن آشنا سازد.

(  فرقان، چهارمین اسم با مسمای قرآن که در مقاله گذشته در باره آن بحث شد.)

 

ذکر، پنجمین اسم با مسمای قرآن

1 ـ « راغب » در مفردات مى گوید : « ذکر دو معنا دارد : گاهى به معناى حفظ و گاهى به معناى یادآورى است » .

ذکر به هر معنایى که باشد ممکن است زبانى یا قلبى باشد . اگر قرآن را « ذکر » گفته اند به این خاطر است که حقایقى را بازگو مى کند که مایه یادآورى ، بیدارى و آگاهى است .

در پاسخ به این سؤال که چرا قرآن « ذکر » است مى توان گفت : از آنجا که انسان موجودى است فراموش کار و ممکن است بر اثر تمایلات و غرایز درونى دچار فراموشى شود ; قرآن به عنوان مهمترین عامل یادآورى ، او را به ذکر و یاد سوق مى دهد .

توضیح این که : « انسان » اشرف موجودات عالم است و در شرافت و برترى ، موجودى به پاى او نمى رسد . بى تردید هدف از خلقت این موجود ناشناخته و برترى دادن او بر تمام موجودات عالم ، هدف و غرض مقدّسى است ، این غرض مقدّس که در روایات از رسیدن به « کمال » یاد شده است آدمى را بسوى مقصد کشانده و یکه تاز میدان حکومت حضرت حق مى کند . خداى متعال انسان را براى جانشینى خویش آفرید و نداى اِنّى جاعِلٌ فِى الاْرْضِ خَلیْفةً را بر تارک کارنامه خلقتش نقش بست .

این انسان با تمام امتیازاتى که دارد، داراى غرایز و تمایلاتى است که تعطیل یا تحریک آن، او را از رسیدن به مقصد باز مى دارد. آنچه مهم است «تعدیل» آن غرایز است که مى تواند ارزش هاى درونى و شخصیّت بالقوه اش را به فعلیت برساند .

بى تردید ظواهر دنیا و مادیّات توجه انسان را از آن مقام شامخى که برایش در نظر گرفته شده است، جلب موقعیّت هاى کاذب و باطل مى نماید. اینجاست که «قرآن» به عنوان مهمترین فاعل ایجاد انگیزه و تحریک او، انسان را از فراموشى به « ذکر » و یاد مى کشاند .

به بیان دیگر : این طبیعت دنیاست که انسان را در ورطه محبّت خود غرق مى نماید ، دنیا مقام و موقعیّت انسان را به فراموشى سپرده و غفلت از خود را به او مى بخشد ، خودفراموشى مساوى با خدافراموشى و برابر با سقوط از قلّه غرورانگیز انسانیّت است ، با توجه به بیان فوق، قرآن به عنوان مهمترین ذکر و یاد ، انسان را از خودفراموشى و عدم توجه به مقام و موقعیت والاى خود بازمى دارد و مدام او را به یادآورى مقام والاى کرامت و شرافت تشویق کرده و آثار خسارت بار غفلت را گوش زد مى نماید .

به هر روى ، اطلاق « ذکر » بر قرآن به خاطر این است که قبل از هر چیز انسان را متذکر و بیدار مى نماید و حقایقى را که انسان به طور اجمال و فطرتاً دریافته است با وضوح و تفصیل شرح مى دهد .

( إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ )¹

این ذکر فرو فرستاده مردم و ملائکه نیست ، تا دشمن در محور این ذکر بتواند مردم یا ملائکه را عاجز کند ، و زمینه بطلان آن را فراهم نماید ، و مردم و ملائکه در برابر حفظ سلامت این ذکر دچار زحمت شده ، و قدرت نگهدارى آن رانداشته باشند .

آرى ! اگر قرآن ساخت تو ، یا دیگران ، یا ملائکه بود ، بشر از آوردن مثل آن ، یا باطل کردن آن و یا تحریف و تغییر آن عاجز نبود !

این ذکر فرو فرستاده ماست ، و ماییم که او را از هر حادثه حفظ مى کنیم . این ذکر ابدى و جاوید است ، و از فراموش شدن ، و از بین رفتن در امان قدرت ماست ، کم و زیادى در آن راه ندارد ، نقص و تغییر نمى تواند بر آن حاکم شود ; این ذکرى که بیانگر حقایق و معارف الهى است ، صورت و سیاقش تا قیامت به شکل خود باقى خواهد ماند .

حفظ در برابر تحریف

درباره پا برجا ماندن قرآن مجید ، به همین صورتى که هست ، صورتى که در زمان نبى اکرم (صلى الله علیه وآله) به دستور خداوند تنظیم شده ، و هم اکنون در دسترس جهانیان است ، در سوره فصّلت مى فرماید :

( إِنَّهُ لَکِتَابٌ عَزِیزٌ * لاَ یَأْتِیهِ الْبَاطِلُ مِن بَیْنِ یَدَیْهِ وَلاَ مِنْ خَلْفِهِ تَنزِیلٌ مِنْ حَکِیم حَمِید )²

« بى تردید قرآن کتابى است شکست ناپذیر ، * که هیچ باطلى از پیش رو و پشت سرش به سویش نمى آید ، نازل شده از سوى حکیم و ستوده است » .

( وَأَنزَلْنَا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَلَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُونَ )³

« و قرآن را [ هم ] به سوى تو نازل کردیم به خاطر اینکه براى مردم آنچه را که براى [ هدایتشان ] به سویشان نازل شده بیان کنى و براى اینکه [ در پیامبرى تو و آنچه را به حق نازل شده ] بیندیشند » .

( وَهذَا ذِکْرٌ مُّبَارَکٌ أَنزَلْنَاهُ أَفَأَنتُمْ لَهُ مُنکِرُونَ )⁴

« و این [ قرآنى ] که آن را نازل کرده ایم ، ذکر و پندى پرمنفعت است ; آیا باز هم شما منکر آن هستید ؟ »

( إِنَّمَا تُنذِرُ مَنِ اتَّبَعَ الذِّکْرَ وَخَشِىَ الرَّحْمنَ بِالْغَیْبِ فَبَشِّرْهُ بِمَغْفِرَة وَأَجْر کَرِیم )⁵

« بیم دادنت فقط براى کسى ثمربخش است که از قرآن پیروى کند و در نهان از خداى رحمان بترسد ، پس او را به آمرزش و پاداشى نیکو و باارزش مژده ده » .

( ص وَالْقُرْآنِ ذِى الذِّکْرِ )⁶

« ص ، سوگند به قرآن که مشتمل بر ذکر [ حقایق ، معارف ، مطالب اخلاقى و اجتماعى و احکام حلال و حرام ] است » .

( وَإِنَّهُ لَذِکْرٌ لَکَ وَلِقَوْمِکَ وَسَوْفَ تُسْأَلُونَ )⁷

« و مسلماً [ این ] قرآن براى تو و قوم تو مایه تذکر [ و شرف و عزت  ]است ، و به زودى [ درباره آن  ]بازخواست خواهید شد » .

( وَمَا هُوَ إِلاَّ ذِکْرٌ لِلْعَالَمِینَ )⁸

« در حالى که قرآن جز مایه تذکر و پند براى جهانیان نیست » .

قرآن به اعتبار این که پند و حکمت ، اندرز و نصیحت ، حلال و حرام ، و مسائل فردى ، اجتماعى ، و خانوادگى را یاد مى دهد ذکر است .

قرآن از آنجا که یادآور تمام برنامه هاى انبیا ، و اوصاف عاشقان ، و صفات عارفان ، و نوع برخورد نیک و بد با مرگ و برزخ و قیامت ، و حساب و کتاب و بهشت و جهنم و رضایت و خوشنودى ، و سخط و غضب حق است ذکر است ، و اگر این کتاب نبود ، یا با بودن این کتاب اگر به آن مراجعه نشود ، از کجا مى توان به حقایق عالى و به خواسته هاى الهى رسید ؟

 

---

1 ـ حجر (15) : 9 . « همانا ما قرآن را نازل کردیم ، و یقیناً ما نگهبان آن [ از تحریف و زوال  ]هستیم » .

2ـ فصلت (41) : 41 ـ 42 .

3ـ نحل (16) : 44 .

4ـ انبیاء (21) : 50 .

5ـ یس (36) : 11 .

6ـ ص (38) : 1 .

7ـ زخرف (43) : 44 .

8ـ قلم (68) : 52 .

در راستای برگزاری اردوی زیارتی مشهد مقدس برای مدیران دارالقرآن به منظور تقویت روحیه معنوی و محبت و صمیمیت و تنوع در حوزه کاری  مراتب تقدیر و تشکر این مرکز را مخصوصا از برادر اسحاقیان و آقای رضایی اعلام می داریم و تهیه و تدارک سفر به کربلا را خواهانیم .